👩 Krótkie bio Weroniki
Jestem UX Designerką, na co dzień pracuję dla firmy Publicis Le Pont. Zajmuję się researchem i projektowaniem, aktualnie pracuję nad stworzeniem złożonej platformy do tworzenia i zarządzania treściami. Z wykształcenia jestem neurokognitywistyką i wykorzystuję swoją wiedzę w praktyce, projektując i badając. Uwielbiam dzielić się swoją wiedzą, poprowadziłam gościnne wykłady na Uniwersytecie Monterrey w Meksyku i Na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. Jeśli interesuje Cię temat kognitywistyki, to zapraszam do rozmowy na LinkedIn. Pod tym linkiem znajdziesz mój profil.
⬇️ Czym są te „dobre praktyki” w UX?
Projektowanie UX to coś więcej niż tylko realizacja naszych pomysłów i intuicji. To złożony proces, który wymaga od nas wiedzy o zasadach i dobrych praktykach. Zastanawiało Cię kiedyś, z czego one wynikają? 🧐
Podstawą projektowania UX są ludzie, a zwłaszcza ich umiejętności i ograniczenia w obszarze korzystania z narzędzi cyfrowych. To właśnie tymi zagadnieniami zajmuje się kognitywistyka!
Kognitywistyka, inaczej psychologia poznawcza, to nauka zajmująca się badaniem mózgu, umysłu i zachowań człowieka. 🧠 Osoby zajmujące się kognitywistyką dążą do zrozumienia pracy umysłu, wykorzystując do tego wiedzę z różnych dyscyplin – od psychologii, przez filozofię, neuronaukę, biologię, aż po informatykę. Takie połączenie pozwala na pełniejsze zrozumienie funkcjonowania mózgu i, co za tym idzie, myślenia i zachowań człowieka. 🧑💻
🧑💼 Moje doświadczenie z kognitywistyką
Ukończyłam studia licencjackie z kognitywistyki na Uniwersytecie Jagiellońskim, a później magisterskie z neurokognitywistyki na Uniwersytecie w Granadzie, w Hiszpanii. 🧑🎓
Na takich studiach miałam okazję uczyć się budowy i funkcji mózgu na skanach obrazujących mój własny! Korzystałam ze zwariowanych maszyn, takich jak przezczaszkowa stymulacja magnetyczna (TMS). To urządzenie, które jest w stanie zahamować tymczasowo działanie różnych obszarów kory mózgowej! 🤯
Z jego pomocą badałam, czy „wyłączenie” konkretnych regionów mózgu wpływa na ludzką uwagę i poczucie czasu. ⏳
Uczyłam się również, jak wykorzystać wiedzę naukową w bardziej praktycznych obszarach, takich jak ergonomia pracy, architektura przestrzeni, czy właśnie doświadczenie użytkownika.
🧠 Co warto wiedzieć, by lepiej projektować?
W zakres kognitywistyki wchodzi bardzo wiele tematów, jednak dziś omówię tylko takie, które mocno wpływają na moją pracę jako projektantki UX i pomagają mi podejmować świadome i bardziej trafne decyzje.
👉 A w ogóle, to o drodze do bycia ekspertką w UX opowiada Aga Szostek, w 11. odcinku podcastu Design Practice. Wpadnij posłuchać, bo warto!
🤖 Systemy myślenia – intuicja i uczenie się
Pewnie znasz to uczucie, że czasem niektóre odpowiedzi przychodzą z łatwością, bez dodatkowego wysiłku, podczas gdy inne rozwiązania wymagają intensywnego zastanowienia. Jedna z teorii, która tłumaczy, dlaczego tak jest, to teoria dwóch systemów.
1️⃣ System #1 – „szybki umysł” 🐰
Działa automatycznie i pomaga szybko zrozumieć otaczającą rzeczywistość. Związany jest z naszą wiedzą i przekonaniami. To dlatego interfejs zaprojektowany na podstawie tej wiedzy, będzie prosty do zrozumienia.
Na przykład – kiedy widzimy strzałkę wskazującą w prawo, od razu domyślamy się, że oznacza „następny”. ➡️ Podobnie zielony kolor. 🟢 Zwykle sugeruje, że wszystko jest w porządku, a czerwony, że coś poszło nie tak. 🔴
Ten system pomaga nam także dostrzegać powtarzające się wzorce. Jeśli wszystkie przyciski wyglądają podobnie, to od razu wiemy, które elementy są klikalne i prowadzą do jakiejś akcji. W praktyce to sprawia, że korzystanie z aplikacji jest łatwe i intuicyjne. Nie musimy zastanawiać się nad każdym elementem, po prostu to czujemy.
2️⃣ System #2 – „wolny umysł” 🐢
Zajmuje się bardziej skomplikowanymi i wymagającymi zadaniami. Kiedy uczysz się korzystać z nowej aplikacji i po raz pierwszy przechodzisz jej ścieżkę, to właśnie on wchodzi do gry.
Wyobraź sobie, że korzystasz z zaawansowanego programu do edycji grafiki. Wielofunkcyjne narzędzia, skomplikowana paleta kolorów, różne warstwy i filtry – wszystko to wymaga od Ciebie zrozumienia i nauki. Możesz znać podstawowe ikony, takie jak strzałka czy krzyżyk (dzięki Systemowi #1), ale to System #2 pozwala Ci skutecznie zrozumieć i wykorzystać wszystkie te funkcje.
Wolny umysł wymaga od ludzi większego zaangażowania i skupienia, ale bez niego wykonywanie wielu zadań, wymagających analizowania, nie byłoby możliwe.
Dobrze zaprojektowany interfejs powinien wspierać zarówno System #1 🐇, jak i System #2. 🐢 To zapewni intuicyjność i łatwość obsługi, ale jednocześnie umożliwi skomplikowane operacje tam, gdzie są potrzebne.
😴 Czy wszyscy użytkownicy są leniwi?
Według wielu teorii kognitywistycznych, w tym teorii dwóch systemów, ludzie tak naprawdę są leniwi poznawczo. Jest tak, ponieważ każde intensywne myślenie przy pomocy Systemu #2 pochłania nasze zasoby energetyczne. W perspektywie ewolucyjnej niepotrzebne marnowanie energii jest zagrożeniem dla przeżycia.
Teraz już rozumiesz, dlaczego większość użytkowników wyszukiwarki Google po prostu wpisuje słowa kluczowe i przegląda wyniki, zamiast korzystać z zaawansowanych opcji wyszukiwania. 😄Nie powinno nas więc dziwić, gdy podczas testów użyteczności poznamy uproszczone sposoby wykonywania zadania, a w rezultacie – omijanie naszego fantastycznego, pełnego opcji procesu. Jeżeli użytkownik znajdzie prostszy sposób na osiągnięcie dostatecznie satysfakcjonującego wyniku, to zrobi to. 🤓
Ostatnio podczas testowania funkcjonalności pobierania grafik w narzędziu, odkryłam, że użytkownik, zamiast działać zgodnie z zaprojektowanym procesem pobierania, gdzie może skorzystać z dodatkowych opcji, po prostu… klikał prawym przyciskiem myszy na obrazek i wybierał „Zapisz grafikę”. Czyli jednak: można było prościej! 😅
Pamiętaj, że „lenistwo poznawcze” to nie wada, ale naturalna cecha ludzkiego myślenia, którą jako projektanci powinniśmy zrozumieć i uszanować. Dotyczy to nas wszystkich, nie tylko użytkowników!
📖 Ucz się, a mózg się dostosuje
Neuroplastyczność to zdolność ludzkiego mózgu do zmiany i dostosowywania się do otoczenia. Dzięki niej możemy uczyć się przez całe nasze życie! 📑
Kiedy uczysz się czegoś nowego, neurony w mózgu tworzą nowe połączenia. 🔗 Im więcej się uczysz i praktykujesz, tym silniejsze się stają. To tak jak przy budowaniu mięśni – im więcej ćwiczysz, tym silniejszy staje się mięsień. 💪
Ale neuroplastyczność działa też w drugą stronę. Jeżeli przestajesz używać pewnej umiejętności, połączenia neuronalne z nią związane mogą osłabnąć (lub nawet zaniknąć). Dokładnie tak, jak mięśnie, kiedy przestajesz ćwiczyć. 😩
Dla nas, projektantów, to dobra wiadomość! Użytkownicy są w stanie nauczyć się nowych procesów, jeśli jest taka potrzeba. Uczenie się wymaga jednak energii – podobnie jak sport – dlatego powinniśmy wykorzystywać procesy i rozwiązania znane już użytkownikowi tam, gdzie jesteśmy w stanie.
To sprawi, że część informacji będzie przetwarzana przez nasz automatyczny System #1 🐇, a energochłonny System #2 🐢 będzie musiał nauczyć się mniej.
💖 Przeżyj to sam, a zapamiętasz
Zapamiętywanie to łączenie wielu różnych przeżyć, które doświadczamy w danej chwili. Nasz mózg przetwarza dźwięki, zapachy i obrazy, które pojawiają się w danym momencie. Dla nas jednak wspomnienie to całość. 💥
Jak to możliwe?
Dzieje się tak dzięki strukturze w mózgu nazywanej hipokampem, która łączy różne elementy naszego doświadczenia w jedno, spójne wspomnienie. 🧠
Zastanawiało Cię jak sprawić, by doświadczenie zostało lepiej zapamiętane?
Możesz to osiągnąć, projektując doświadczenie użytkownika tak, by wzbudziło silne emocje! Emocjonalne doświadczenia są lepiej zapamiętywane, ponieważ przetwarzające je w mózgu ciało migdałowate leży bardzo blisko hipokampu, pobudzając go, gdy samo jest aktywne.
Dobrym przykładem wykorzystania tej wiedzy jest znana aplikacja do nauki języków – Duolingo. 🦉 Postaci w tej aplikacji zostały zaprojektowane tak, by wzbudzać różnego rodzaju emocje. Czasem są bardzo urocze i miłe, a czasem gniewają się na użytkownika, gdy omija lekcje. Chociaż wszyscy boimy się sowy Duo gdy się na nas złości, takie emocjonalne elementy gry mogą pozytywnie wpłynąć na zapamiętywany materiał. 🥸
👩💻 Jak kognitywistyka pomaga mi na co dzień?
Wiedza kognitywistyczna to tak naprawdę wiedza o mechanizmach rządzących ludzkim myśleniem i zachowaniem.
Mnie pomaga w podejmowaniu świadomych decyzji, gdy np. nie jestem w stanie przetestować wszystkich ważnych funkcjonalności z użytkownikiem. Rozumiejąc działanie ludzkiej uwagi, pamięci i skłonności do błędów, jestem w stanie zaprojektować ścieżki, które nie będą odciągać użytkownika od głównego celu, nie obciążą pamięci, ani nie pozwolą na popełnienie krytycznych błędów.
Wszystkich tych zasad możemy nauczyć się na pamięć, ale tak naprawdę nie zrozumiemy, z czego one wynikają, jeśli nie zainteresujemy się kognitywistyką! 🧠
📚 Gdzie się uczyć?
Jeśli interesuje Cię temat kognitywistyki, to polecam Ci kilka źródeł do zagłębienia się w temat!
- Książka 100 rzeczy które każdy projektant powinien wiedzieć o ptencjalnych klientach,
- Książka Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym,
- Study Guide „Psychology in UX” na stronie NNGroup.
👉 A tak swoją drogą, to może zainteresować Cię też ten odcinek o tym, jak działa ekonomia behawioralna z Piotrem Buckim. Bo dowiesz się sporo o tym, co i jak się projektuje, żeby zwiększać konwersje!
