Dziś parę słów na temat dostępności (ang. accesibility), która jest super ważnym zagadnieniem w procesie projektowania pod digital, zwłaszcza przy tworzeniu stron internetowych.
Dlaczego? Cóż, sprawia, że z konkretnego produktu cyfrowego mogą korzystać nie tylko przeciętni użytkownicy, ale i osoby dotknięte różnymi niepełnosprawnościami.
Krótko ujmując: staje się dostępny.
A to wszystko za sprawą ściśle określonych zaleceń i zasad, o których powinna pamiętać każda osoba, która zajmuje się designem!
♿ Stereotypowe podejście
Gdy wyobrażasz sobie osobę niepełnosprawną, co widzisz? 🧑🦯 Tak naprawdę obraz, który teraz masz w głowie, reprezentuje zaledwie niewielki procent rzeczywistości.
Pamiętaj, że brak sprawności może być też tymczasowy, np. chwilowe zaburzenia słuchu w wyniku infekcji ucha.
👉 Tutaj bardzo ciekawie opowiada o tym Wojtek Kutyła, specjalista od zagadnień dostępności i inkluzywności. Spójrz tylko na cytat:
„Stereotypowy obraz osoby niepełnosprawnej to starszy pan z białą laską i okularach a la Krzysztof Cugowski lub mężczyzna na wózku inwalidzkim. Jeżeli skupimy się trochę bardziej, do głowy przychodzą nam osoby niesłyszące (np. nasz dziadek z aparatem słuchowym) lub pozbawione kończyn. Niejednokrotnie nie zdajemy sobie sprawy, że niepełnosprawność to o wiele więcej.”
Wojtek był też gościem 012 odcinka naszego podcastu. Posłuchaj całej rozmowy. 🎤
A może ciekawi Cię dostępność w VR? Posłuchaj o tym w 018 odcinku podcastu.
Przejdźmy zatem do konkretów. 👇
📊 Po pierwsze: dane
Co musisz wiedzieć w 2023 roku, jeśli chodzi o dostępność? Dlaczego jest aż tak istotnym zagadnieniem? W zrozumieniu pomogą Ci te statystyki:
→ 1.3 miliarda światowej populacji zmaga się z jakimś stopniem niepełnosprawności. Wiemy to dzięki WHO. 🌍 W samej Europie to 87 miliony (tutaj dane).
→ 217 milionów osób na świecie cierpi z powodu zaburzeń zmysłu wzroku. To też informacja, którą podaje WHO.
→ Prawie 20% światowej populacji posiada ograniczenia narządu słuchu. To aż 1.5 miliarda osób! To coś, co również wiemy dzięki WHO.
→ Szacuje się, że 3% światowej populacji zmaga się z różnego rodzaju zaburzeniami sprawności intelektualnej. To dane, które podaje np. American Association of Intellectual and Developmental Disabilities. Kryteria i inne ciekawe informacje znajdziesz tutaj.
→ Zgodnie z badaniem Pew Online, niewiele ponad 20% osób niepełnosprawnych w USA nigdy nie korzysta z dobrodziejstw Internetu i technologii. Dla wielu głównym powodem jest trudność (lub niemożność) w obsłudze urządzeń i produktów cyfrowych.
👉 Duża część stron internetowych nie jest przystosowana do obsługi przez osoby dotknięte różnego rodzaju niepełnosprawnościami.
→ Zgodnie z Web Accesibility Statistics 2023, 97% stron internetowych nie jest przystosowanych do obsługi przez osoby, które stosują technologie wspomagające, np. czytniki ekranu. Niecałe 3% można uznać za takie, które są w pełni dostępne i zgodne z ADA (Americans with Disabilities Act).
→ WebAIM (Web Accesibility In Mind) podaje, że dla miliona przebadanych stron, najczęstszym powodem niezgodności ze standardami WCAG2 (ponad 86%) okazał się niski kontrast. Dodatkowo, ponad 96.8% stron typu home cechuje brak zgodności z tymi standardami.
→ Amerykańska organizacja ADA nie próżnuje i zaskarża firmy, które zaniedbują kwestie dostępności w cyfrowym świecie. Zobacz raport.
→ „Raport dostępności 2021”, przeprowadzony przez organizację Widzialni, omawia dostępność i użyteczność polskich stron urządowych. Wynika z niego, że na 50 badanych stron, 29 otrzymało ocenę „średnio”. Żadna z badanych nie otrzymała oceny „bardzo źle”, ale i „bardzo dobrze”. Tylko 12 stron otrzymało ocenę „dobrze”. Oznacza to, że z większości badanych stron www da się korzystać, ale nie jest to przyjemne doświadczenie.
🤯 Sporo, prawda? A sytuacja i tak się poprawia. Zgodnie z tymi statystykami:
→ 89,1% speców i specek od dostępności w UX zgodziło się ze stwierdzeniem, że jakościowe strony internetowe będą miały większy wpływ na dostępność niż technologie wspomagające. To oznacza, że zwolenników accesibility przybywa (z 83,1% w 2018 roku).→ Spada też odsetek stron głównych, które miały wykrywalne błędy WCAG2. Dziś mamy ich 96,8%, a mieliśmy – 97,4% (2021) i 98,1% (2020).→ Brak tekstów alternatywnych. W tej kwestii zauważalny jest systematyczna poprawa. Początkowo ten problem odnotowano na 68,0% (2019) stron internetowych, a w kolejnych latach – 66% (2020) i 55,4% (2022).
📝 Jak zadbać o dostępność? Protipy
Jak już widzisz po liczbach, dostępności nie należy zaniedbywać. Jak tego dokonać? Spieszymy z odpowiedzią!
1️⃣ Tutaj znajdziesz wymagania WCAG 2.1.
Tak po krótce, najważniejsze założenia:
→ 4 zasady. Postrzegalność, funkcjonalność, zrozumiałość i kompatybilność.
WCAG 2.1 zachęca do myślenia o użytkownikach. To oznacza, że musisz zadbać o rozwiązania dla osób, które:
👀 Chcą widzieć, co jest na zdjęciu, a nie widzą (pomoże Ci tekst alternatywny lub transkrypcje do filmów).
🖱️ Nie mogą korzystać z myszy, a jedynie z klawiatury (#nomousechallenge i klawisz Tab kłaniają się nisko).
🤸♂️ Modyfikują wielkość lub kolory na stronie, aby lepiej widzieć. Tutaj znajdziesz informacje, które dobrze opisują skalę problemu zaburzeń widzenia (generalnie, koniecznie zadbaj o odpowiedni kontrast).
🔧 Zmieniają ustawienia przeglądarki, aby poprawić czytelność strony (pamiętaj o pustej przestrzeni pomiędzy konkretnymi częściami strony).
💡 Streszczenie, które może pomóc Ci zrozumieć, na co właściwie zwrócić uwagę.
Ważne: korzystaj z rozwiązań, które wspierają dostępność. Zacznij od wyboru odtwarzaczy mediów, które pozwalają na dodanie CC (closed caption), opisu, czy zatrzymywanie, przewijanie i odpalanie bez użycia myszy. Dobrym przykładem jest AblePlayer.
→ Dowiedz się też, jak tworzyć przyjazne filmy wideo (tutaj).
Możesz sprawdzić, jak strona zachowa się przy zastosowaniu screenreadera.
2️⃣ Skorzystaj z ADA Compliance Checklist.
To 11 podpunktów, które pozwalają ocenić dostępność w Twoim produkcie.
👇 O czym musisz pamiętać?
- odpowiedni kontrast,
- teksty alt,
- transkrypcje, bądź napisy CC w filmach,
- intuicyjna i logiczna nawigacja,
- starannie zaprojektowane formularze (w tym np. komunikaty o błędach),
- sprawdź, czy da się korzystać z Twojej strony, gdy np. powiększysz rozdzielczość lupką,
- poruszanie się tylko za pomocą klawiatury,
- możliwość na pozostawienie feedbacku.
3️⃣ Zobacz, co w temacie dostępności oferuje Google. A tego trochę jest!
💡 AI vs dostępność
I na koniec już, ciekawostka! Może kojarzysz (a może nie), ale ChatGPT otrzymał świeżutką aktualizację, która czyni go przepotężnym narzędziem. Od teraz analizuje nie tylko tekst, ale i grafiki, filmy wideo i nagrania audio.
Co to oznacza? Tak na przykład, że od teraz będzie w stanie rozpoznać po krótkim nagraniu, co to za film, podać tytuł, reżysera, rok ekranizacji. Ba, nie tylko po nagraniu, ale i po screenie stopklatki.
👉 A co to ma do dostępności? A no to, że od teraz ChatGPT będzie wspierał działania duńskiego start-upu Be My Eyes (tutaj customer story).
Do tej pory aplikacja pośredniczyła pomiędzy osobami niewidomymi lub niedowidzącymi, a ochotnikami. Proces był prosty:
- Osoba niewidoma lub niedowidząca wysyłała prośbę o pomoc przez aplikację (np. z identyfikacją drogi przed sobą).
- Aplikacja zawiadamiała grupę ochotników (wolontariuszy( i dobierała osobę, która mówiła tym samym językiem i pochodziła z tej samej strefy czasowej.
- Pierwsza osoba, która zaakceptowała wezwanie, dołączała do połączenia audio. Jednocześnie, otrzymywała obraz z kamery znajdującej się z tyłu telefonu osoby potrzebującej pomocy.
- Połączenie audio pozwalało na sprawną komunikację oraz rozwiązanie problemu.
Teraz rozpoczęto pracę nad stworzeniem wirtualnego wolontariusza, który będzie w stanie dostarczać taką samą jakość komunikacji, jak człowiek.
Dzisiejsze programy do interpretacji obrazu są mało zaawansowane, a przede wszystkim, nie są w stanie prowadzić dialogu. Nie powiedzą Ci, czy to, co przed Tobą leży to tylko piłka, ale i ewentualna możliwość potknięcia się i upadku. Nie pomogą też w stworzeniu przepisu na obiad na podstawie zdjęcia artykułów z lodówki. Sztuczna inteligencja nie ma limitów.
Wirtualny wolontariusz 🤖 był już poddany beta testom i spisał się na tyle dobrze, że już w kilka tygodni zostanie udostępniony osobom korzystającym z aplikacji!
🗨️ Co na ten temat uważa dyrektor generalny Be My Eyes, Michael Buckley? 👇
„Skutki wykorzystania GTP-4 dla globalnej dostępności są ogromne. W niedalekiej przyszłości społeczność niewidomych i niedowidzących będzie korzystać z tych narzędzi nie tylko do wielu potrzeb związanych z interpretacją wizualną, ale także do osiągnięcia większego stopnia niezależności w swoim życiu”.
Jak zawsze, koniecznie daj znać, co myślisz! Czy dbasz o dostępność w swoich projektach? Może masz jakieś dobre (i złe) przykłady?
No i oczywiście: czy ludzie powinni obawiać się AI, skoro już teraz wnosi tyle dobrego?
Prawdziwa rewolucja dopiero przed nami!
